ایزوپروپیل الکل که به نام های ایزوپروپانول یا پروپانول 2 یا الکل مالشی نیز شناخته شده یک ترکیب شیمیایی بی رنگ و قابل اشتعال است که بوی بسیار قوی دارد.
از این الکل در ساخت طیف وسیعی از مواد شیمیایی مختلف صنعتی و خانگی استفاده می شود و به عنوان ماده اصلی در بسیاری از محصولات شیمیایی مانند ضد عفونی کننده ها، گندزداها و مواد شوینده به کار رفته است.
ایزوپروپیل الکل در آب، اتانول، اتر و کلروفرم حل می شود و قادر به حل کردن مواد مختلف از جمله اتیل سلولز، پلی وینیل بوتیرال، بسیاری از روغن ها، آلکالوئیدها و رزین های طبیعی می باشد.
این الکل برخلاف اتانول یا متانول در محلول های نمکی حل نمی شود و برای جدا کردن آن از محلول های آبی می توان مقداری نمک مانند سدیم کلراید به محلول اضافه کرد.
ایزوپروپیل الکل با کاهش دما به شدت چسبناک شده و در دمای 89- درجه سانتی گراد منجمد می شود.
کاربرد ها
- حلال
ماده ی فوق طیف گسترده ای از ترکیبات غیر قطبی را حل می کند و به سرعت تبخیر می شود و نسبت به حلال های جایگزین نسبتا غیر سمی است. بنابراین، به طور گسترده به عنوان یک حلال تمیز در لوازم آرایشی و بهداشتی، ضد یخ، رنگ ها و رزین ها، داروها، مواد غذایی، جوهر و چسب است.
- تمیز کننده سطوح
خواض ضد باکتری ایزوپروپانول آن را به یک ضدعفونی کننده سطوح برای لوازم منزل (household cleaning) و در صنایع الکترونیک (electronic components) برای تمیز کردن دستگاه های الکترونیکی مانند نوار مغناطیسی و هد دیسک ها (مانند انچه در دستگاه های ضبط صوت و تصویری و درایوهای فلاپی دیسک)، لنزهای لیزری در درایوهای نوری ( مثلا سی دی، دی وی دی) تبدیل کرده است.
- ضدعفونی کننده
محصول فوق یک ماده ضد باکتری قوی است به همین علت به عنوان ضد باکتری، ضد عفونی کننده و تمیز کننده زخم های جزئی استفاده میشود. اغلب در بیمارستان و آزمایشگاهها برای ضدعفونی کننده سطوح،تصفیه کننده ، مایع تمیز کننده دست برای اعضای تیم جراحی و از محلول ۷۰-۶۰ درصد ایزوپروپیل الکل در آب، برای ضدعفونی کننده دست و پد های ضدعفونی استفاده میشود. اثر این ترکیب بر روی ویروس ها به اندازه باکتری ها نیست اما بازهم می تواند موثر باشد، در تهیه محلول های ضدعفونی کننده دست معمولا ترکیبی از این ماده و اتانول را به کار می برند، تا نهایت اثرگذاری و میکروب کشی حاصل گردد.
ایزوپروپیل الکل به طور عمده در تولید محصولات شوینده خانگی مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از داروها و محصولات بهداشتی و مراقبت از پوست نیز با استفاده از این ترکیب آلی تهیه می شوند. این الکل نوع دوم، یک ترکیب ایده آل برای صنعت داروسازی است. ایزوپروپانول می تواند به استون تبدیل شود و از آن به عنوان یک ترکیب حد واسط استفاده شود. 2-پروپانول به عنوان افزودنی به بنزین نیز استفاده می شود.
یکی دیگر از موارد کاربرد ایزوپروپیل الکل، استفاده از آن به عنوان حلال است. این ترکیب می تواند طیف گسترده ای از ترکیبات غیر قطبی را در خود حل کند. به همین علت از این الکل برای تمیز کردن برخی از قطعات و ابزارها نیز استفاده می شود.
ترکیب شیمیایی ایزوپروپانول از نظر سمیت یا تحریک کنندگی پوست و چشم ها تقریباً بی خطر است اما این مایع به شدت فرار و اشتعال پذیر است. بنابراین باید ظروف و مخازن مخصوص ذخیره و نگهداری این ترکیب شیمیایی را در انبارهای خشک و خنک به دور از منابع تولید حرارت و گرما قرار دارد.
میزان ورود 2-پروپانول به محیط زیست چنانچه از میزان استاندارد خود خارج شود می تواند برای گیاهان و موجودات آبزی، مشکلاتی را ایجاد کند. این ماده برای حمل و نقل، از نظر خطرناک بودن در کلاس 3 (مواد شیمیایی اشتعال پذیر و خطرناک) دسته بندی می شود.
ایزوپروپیل الکل به عنوان یکی از پرمصرف ترین حلال های آلی با ساختار الکلی در جهان شناخته می شود. در میان کشورهایی که در بازارهای جهانی به تولید، خرید و فروش ایزوپروپانول مشغول هستند، نامی از کشورهای آسیایی و اروپایی به چشم می شود.
برترین کشورهای صادر کننده 2-پروپانول به همراه میزان درآمد صادرات آنها به صورت زیر است:
- آمریکا با میزان 335 میلیون دلار
- کشور آلمان با میزان 160 میلیون دلار
- کشور هلند با میزان 139 میلیون دلار
- کشور ژاپن با میزان 107 میلیون دلار
- کشور آفریقای جنوبی با میزان 107 میلیون دلار
برترین کشورهای وارد کننده ایزوپروپیل الکل به همراه میزان درآمد صادرات آنها به صورت زیر است:
- کشور بلژیک – لوکزامبورگ با میزان 129 میلیون دلار
- کشور آمریکا با میزان 125 میلیون دلار
- کشور چین با میزان 103 میلیون دلار
- کشور هندوستان با میزان 101 میلیون دلار
- کشور آلمان با میزان 3/83 میلیون دلار
