شاید اولین باری که اسم استون را شنیدید، کودکی بودید که مادرتان از شما خواسته بود تا لاک پاککن را برای او بیاورید. این ماده با فرمول شیمیایی CH۳)۲CO) مادهای آلی است که توسط متابولیسم بدن به طور طبیعی تولید شده و تقریبا در هر خانهای به عنوان ماده اولیه لاک پاککن پیدا میشود؛ با این وجود استفاده اصلی آن در صنعت به عنوان حلال و پاککننده در آزمایشگاهها است. آستون یا پروپانون مایعی بیرنگ، فرار و آتشگیر است و به عنوان سادهترین و کوچکترین کتون موجود شناخته میشود.
جالب است بدانید که افراد دیابتی آستون بیشتری از افراد معمولی تولید میکنند و در آزمایشگاهها از استون به جای آب برای شستن ظروف آزمایشگاهی استفاده میشود و مهمتر از آن زندگی بدون استون در جامعه امروزی تقریبا غیرممکن است.
آستون مایعی بیرنگ با طعمی شیرین و بویی میوهای تند و خشن است که با فرمول شیمیایی CH۳)۲CO) شناخته میشود، این ماده شیمیایی در ۵۶,۰۵ درجه سانتیگراد میجوشد و در منفی ۹۴.۰۷ درجه سانتیگراد ذوب خواهد شد. استون با وزن مولکولی ۵۸,۰۸ گرم بر مول، ۴ اتم سنگین و یک پیوند کووالانسی دارد. دی متیل کتون در آب با هر غلظتی بر خلاف بیشتر مواد شیمیایی آلی حل شده و با ویسکوزیتهای برابر ۰.۳۲ سنتی پوآز، بسیار روان است. شکل فضایی مولکولی آستون تری گونال بوده و دانسیته آن در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد ۰.۷۸۴۵ گرم بر سانتیمتر مکعب است.
استن در بنزن، دی اتیل اتر، متانول، کلروفرم و اتانول حل شده و نقطه اشتعال آن در منفی ۱۶,۹۹ تا منفی ۲۰ درجه سانتیگراد توسط منابع مختلف گزارش شده است. دانسیته نسبی بخار آن برابر ۲ گرم بر سانتیمتر مکعب و فشار بخارش ۱۸۰ میلیمتر جیوه در ۲۰ درجه سانتیگراد است و در ۴۶۵ درجه سانتیگراد به خودی خود آتش خواهد گرفت.
آستون یکی از حلالهای آلی بسیار پر کاربرد در صنعت است. حدود یک سوم از کل خرید استون در جهان صرف استفاده به عنوان حلال شده و یک چهارم از خرید استون در جهان صرف تولید سیانوهیدرین استون و متیل متاآکریلیت میگردد.
این ماده حلال بسیار خوبی برای بسیاری از پلاستیکها و بعضی از فیبرهای مصنوعی و رزینهای طبیعی است و از آن برای رقیق کردن رزین پلی استر، پاک کردن ابزار و حل کردن اپوکسیهای دو قسمتی و کریستالهای سیانور قبل از سخت شدن استفاده میشود. استون به عنوان یکی از مواد فرار رنگها و نیز ورنیهای روی چوب نیز کاربرد دارد. همچنین استون به عنوان یکی از مواد اصلی پاک کننده در آماده کردن فلزات قبل از رنگ نقش بزرگی بر عهده گرفته است. از استون به عنوان ضد زنگ فلزات نیز میتوان استفاده کرد.
مقدار زیادی از خرید این ماده توسط صنعت داروسازی انجام میگیرد، زیرا برای ساخت داروهای مختلف میتوان از خاصیت حلالی آن استفاده کرد. با اینکه خود استون قابل اشتعال است، اما از آن برای حمل استیلن که قابلیت اشتعال بسیار بالاتری دارد به عنوان حلال استفاده میشود. جالب است بدانید که یک لیتر استون در فشار ۱۰ بار قابلیت حل ۲۵۰ لیتر استیلن را در خود دارا است.
حدود ۲۰ درصد از خرید آستون در جهان تنها برای تولید بیسفنول ای صورت میپذیرد. این ماده شیمیایی پایهای برای ساخت بسیاری از پلیمرها مانند پلی کربناتها، پلی اورتانها و رزینهای اپوکسی است. همچنین چند میلیون تن استون برای تولید متیل ایزوبوتیل کتون و متیل ایزوبوتیل الکل مصرف میشود.
تقریبا تمام آزمایشگاهها از استون برای شستن ظروف آزمایشگاهی استفاده میکنند که علت اصلی آن قیمت ارزان استون و فراریت آن است. استون به عنوان حلالی قطبی و پروتونی در بسیاری از واکنشهای آلی نقش داشته و علاوه بر این از استون به عنوان عامل ترسیب پروتئینها نیز استفاده میشود.
استون کاربرد وسیعی در ساخت بسیاری از مواد آرایشی و پزشکی داشته و همچنین به عنوان یک افزونه غذایی پذیرفته شده است. از استفادههای صنعتی استون که رد شویم، رایجترین استفاده خانگی آستون که در ابتدای این یادداشت هم به آن اشاره شد، به عنوان ماده اولیه لاک پاککن میباشد. گریمورها از این ماده به عنوان پاک کننده چسب وسایلی مثل سبیل مصنوعی استفاده میکنند. همچنین برای برق انداختن لوازمی که با پرینتر سه بعدی ساخته شدهاند بخار این ماده به کار گرفته میشود.